Raportowanie ESG – wymóg biznesowy i regulacyjny
„Bez wystarczających, wiarygodnych i porównywalnych informacji dotyczących zrównoważonego rozwoju ze strony spółek, w których dokonano inwestycji, sektor finansowy nie może skutecznie kierować kapitału na inwestycje, które stymulują ̨rozwiązania kryzysów związanych ze zrównoważonym rozwojem, z jakimi się̨ borykamy, nie może też skutecznie identyfikować ryzyka dla inwestycji, które pojawiają się̨ w związku z tymi kryzysami, oraz zarządzać tym ryzykiem”¹.
Termin ESG (ang. Environmental, Social and Governance) oznacza szeroki katalog czynników środowiskowych, społecznych i związanych z ładem korporacyjnym wykorzystywanych do oceny wpływu przedsiębiorstwa na ludzi i środowisko oraz czy przedsiębiorstwo prowadzi swoją działalność w sposób zrównoważony, etyczny i transparentny. W oparciu o te czynniki tworzone są wskaźniki (np. GRI, SASB, TCFD) i oceny pozafinansowe przedsiębiorstw. Oznacza to, że ESG ma na celu ocenę praktyk firm w zakresie zrównoważonego rozwoju z perspektywy rynków kapitałowych i branży inwestycyjnej, gdzie nacisk kładziony jest na to, w jaki sposób przepływy kapitału mogą być wykorzystywane do wspierania zrównoważonego rozwoju. Warto dodać, że czynniki ESG zostały po raz pierwszy sformułowane w 2006 roku w dokumencie United Nation’s Principles for Responsible Investment (PRI).² Zgodnie z tymi „Zasadami Odpowiedzialnego Inwestowania” przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii biznesowych powinny uwzględnić interesy społeczne, prawa człowieka, ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy celem budowania pozytywnego wizerunku i zaufania do firmy oraz wzmocnienia konkurencyjności.
Kwestia raportowania ESG przez przedsiębiorstwa została wyrażona w rezolucji Organizacji Narodów Zjednoczonych pt. „Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030” z 2015 roku, w której 193 państwa członkowskie ustanowiły 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju zmierzających do skutecznej realizacji praw człowieka oraz przeciwdziałania zmianom klimatu i nierównościom społecznym. Zgodnie z Celem Zrównoważonego Rozwoju nr 12.6 „rządy powinny zachęcać firmy, zwłaszcza duże i międzynarodowe, do przyjmowania zrównoważonych praktyk i włączania informacji o zrównoważonym rozwoju do swojego cyklu sprawozdawczego”. W rezultacie dobrowolna sprawozdawczość w zakresie zrównoważonego rozwoju zaczęła być postrzegana przez inwestorów, banki, ubezpieczycieli, ekspertów i organizacje pozarządowe jako narzędzie zwiększające przejrzystość i odpowiedzialność firm w obszarach, z którymi nie radzi sobie tradycyjna sprawozdawczość finansowa. Raportowanie ESG pomaga firmom identyfikować ich wpływ na środowisko i ludzi, a także skutecznie nim zarządzać, umożliwiając im wywiązywanie się z obowiązków wobec zarówno interesariuszy wewnętrznych, jak i zewnętrznych oraz ulepszanie procesów należytej staranności. Dość szybko jednak okazało się, że kluczowym wyzwaniem utrudniającym postęp w zakresie realizacji globalnych celów zrównoważonego rozwoju jest brak solidnych mechanizmów prawnych rozliczania firm z ich wpływu na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny.
Jedną z głównych sił napędowych obowiązkowej sprawozdawczości korporacyjnej w zakresie zrównoważonego rozwoju jest ustawodawstwo unijne, które m.in. na podstawie „Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju”³ (dalej: dyrektywa CSRD) zobowiązuje firmy do raportowania ESG. Dyrektywa CSRD zmienia dotychczas obowiązujące raportowanie niefinansowe na podstawie dyrektywy NFRD na raportowanie w zakresie zrównoważonego rozwoju i znacząco poszerza katalog firm podlegających obowiązkowi raportowania ESG.
Celem dyrektywy CSRD jest zapewnienie raportowania istotnych, porównywalnych i wiarygodnych informacji na temat kwestii ESG przez firmy. Przedmiotowa dyrektywa wskazuje jakie konkretne informacje firmy będą ujawniać na temat czynników środowiskowych („E”), czynników społecznych i z zakresu praw człowieka („S”) oraz czynników związanych z ładem korporacyjnym („G”). Oznacza to, że każdy z tych trzech obszarów działalności firmy będzie poddawany ocenie – to jak traktowani są pracownicy, jak wygląda łańcuch dostaw, jakie są podejmowane działania na rzecz przeciwdziałania korupcji i łapownictwu aż po to, w jaki sposób działalność biznesowa oddziałuje na ludzi i środowisko. Doprowadzi to do dużo większej przejrzystości i porównywalności spółek. Raportowanie będzie się odbywać zgodnie z jednolitymi Europejskimi standardami sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju (European Sustainability Reporting Standards, ESRS).⁴ Raporty ESG będą podlegały audytowi przez biegłych rewidentów i będą stanowiły integralną część raportu rocznego spółki. Pomoże to zwiększyć dostępność i jakość danych ESG, które będą służyć jako podstawa do uzyskania zrównoważonego finansowania w UE. Zaangażowanie w ESG postrzegane jest bowiem jako wyznacznik zaufania i odpowiedzialności i coraz częściej decyduje o wyborach konsumenckich i inwestycyjnych.
Nowe zasady raportowania w ramach dyrektywy CSRD powinny być postrzegane nie tylko przez pryzmat obowiązków regulacyjnych, ale także jako szanse na wzmocnienie pozycji rynkowej firm. Sprawozdawczość korporacyjna w zakresie zrównoważonego rozwoju powinna być postrzegana jako narzędzie wykorzystywane do zwiększania innowacyjności przedsiębiorstw. W dłuższej perspektywie wiele z wdrożonych innowacji doprowadzi do oszczędności po stronie kosztów (np. inwestycje w odnawialne źródła energii lub modernizacja linii produkcyjnych). Jednocześnie, dzięki sprawozdawczości w zakresie ESG, firmy będą w stanie lepiej zarządzać ryzykiem wynikającym z różnych relacji w łańcuchu wartości. Dzięki informacjom ujawnianym w ramach ESRS, firmy zyskają lepszą kontrolę nad dostawami i będą w stanie z wyprzedzeniem zidentyfikować potencjalne ryzyka oraz wdrożyć środki zapobiegające ich wystąpieniu (np. opóźnienia lub zakłócenia w dostawach kluczowych surowców/półproduktów, pracę przymusowa, pracę dzieci, czy inne naruszenia praw człowieka) oraz skuteczne procesy należytej staranności.
Reasumując, kluczowe jest zrozumienie, jak podkreślił Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw praw człowieka, V. Turk, podczas tegorocznego UN Forum on Business and Human Rights w Genewie, że „zmiana modus operandi w biznesie jest konieczna i nieunikniona w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju”.
O autorce:
dr hab. Julia Wojnowska-Radzińska
Prawniczka, adiunkt w Zakładzie Prawa Konstytucyjnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizuje się w prawie konstytucyjnym, prawie antydyskryminacyjnym oraz międzynarodowej ochronie praw człowieka ze szczególnym uwzględnieniem wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka i standardów należytej staranności. Członkini Women and Gender in Global Affairs Network (WGGA) Institute for the Study of Human Rights, Columbia University. W kwestiach ESG zajmuje się literką „S” w ramach praw człowieka w biznesie. Doradza i szkoli przedsiębiorców w obszarze zrównoważonego rozwoju, międzynarodowych standardów odpowiedzialnego biznesu i raportowania ESG. Pomysłodawczyni i organizatorka studiów podyplomowych z ESG compliance w przedsiębiorstwie na Wydziale Prawa i Administracji UAM.
Przypisy do tekstu:
[1] Komunikat Komisji Europejskiej – Wytyczne dotyczące sprawozdawczości w zakresie informacji niefinansowych: Suplement dotyczący zgłaszania informacji związanych z klimatem (2019/C 209/01)
[2] The United Nations-backed Principles for Responsible Investment Initiative (UNPRI), An introduction to Principles for Responsible Investment. 2006, https://www.unpri.org/about-us/what-are-the-principles-for-responsible-investment
[3] Projekt ustawy transponującej dyrektywę CSRD został uchwalony przez Sejm w dniu 21 listopada 2024 r., https://www.sejm.gov.pl/sejm10.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=726
[4] Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2023/2772 z dnia 31 lipca 2023 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju (Dz. U. UE L 2023/2772 z 2023 r.)
