Gospodarka Wielkopolski na tle innych województw
Jest rzeczą powszechnie znaną, że województwo wielkopolskie i historyczna ziemia poznańska tworzą silny obszar polskiej gospodarki. Sytuacja taka ukształtowała się jeszcze przed rozbiorami, w I Rzeczpospolitej, i pomimo niejednej zawieruchy historii ciągle trwa. Czy jednak potrafimy udowodnić tę obiegową tezę?
Nie jest to zadanie szczególnie trudne, chociaż wymaga nieco zachodu, przede wszystkim materiału statystycznego. Przedstawimy, jak kształtują się wybrane parametry ekonomiczne w przypadku interesującego nas województwa i innych części kraju. Uwzględnimy w szczególności produkt krajowy brutto (PKB), środki trwałe, budżet i migracje pracowników. Wykorzystamy najnowsze dostępne dane opublikowane przez Główny Urząd Statystyczny.
Zaczynamy od PKB. Jaki jest udział Wielkopolski w PKB całego kraju i jak przedstawiała się ostatnio dynamika jego wzrostu? Odpowiedź znajduje się w tablicy 1.
- PKB w województwach w 2021 r., udział PWB w PKB (ceny bieżące), PKB w 2021 r., gdy 2020 r. = 100 (ceny stałe).
Źródło: obliczenia własne.
Pod względem ekonomicznym Wielkopolskie nie jest największą częścią kraju, ale z pewnością należy do czołówki. Swoimi rozmiarami gospodarczymi wyprzedza wiele innych województw. Wykazuje dużą dynamikę wzrostu w sytuacji, gdy wszystkie regiony idą naprzód.
Jak wygląda jego pozycja, gdy chodzi o PKB per capita (na mieszkańca)? Odpowiedź zawiera tablica 2.
- PKB pc w województwach w 2021 r.
PKB per capita, gdy Polska = 100, PKB pc, gdy region warszawski stołeczny = 100, PKB pc w 2021 r. do 2019 r., gdy rok 2019 = 100; ceny bieżące.
Źródło: obliczenia własne.
Z punktu widzenia PKB pc Wielkopolska przewyższa nieznacznie średnią krajową. Ponownie trafia więc do przodującej mniejszości. Inny obraz sytuacji powstaje, gdy weźmiemy pod uwagę wewnętrzną sytuację w województwie. Dane zawiera tablica 3. Wystepują w niej podregiony, grupy powiatów opatrywane w nomenklaturze Unii Europejskiej symbolem NUTS3.
- PKB na mieszkańca i wartość dodana brutto na pracującego w podregionach województwa wielkopolskiego, sytuacja w całym kraju = 100
Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Wielkopolskiego, 2023.
Poznań, gdy chodzi o PKB pc, notuje wynik dużo lepszy niż inne regiony kraju z wyjątkiem Warszawy. Jest to efekt obecności w tym mieście wielu przedsiębiorstw o dobrych wynikach ekonomicznych. Pogłosem tego faktu jest korzystna pozycja tego miasta, gdy chodzi o wartość dodaną brutto na pracującego. Województwo jako całość zajmuje pozycję niższą niż sam Poznań, słabsze podregiony ciągną średnią w dół. Podobna sytuacja jest z Warszawą i Mazowszem. Uwaga o słabszym otoczeniu stolicy regionu nie dotyczy podregionu poznańskiego, czyli okolic miasta Poznania. Gospodarczo obszar ten rodzi sobie całkiem dobrze.
W świetle tablicy 3 Wielkopolska jest wewnętrznie zróżnicowana. Dzieje się tak, między innymi dlatego, że jest to obszar duży terytorialnie, o odmiennych możliwości i rozbieżnym stopniu ich wykorzystania. Pozycja całego województwa na tle innych podmiotów, co z wielu punktów widzenia opiszemy dalej, jest wysoka. Nie jest najwyższa, co w dużej mierze wynika to z tej wewnętrznej niejednolitości.
Tablica 4 ilustruje odcinkowe efekty Wielkopolski na tle całego kraju. Widać tutaj wyraźnie, że wkład najstarszej dzielnicy Polski w system ekonomiczny całego kraju jest niemały.
- Wybrane wielkości ekonomiczne w województwie wielkopolskim do wartości dla całego kraju, %, 2023.
Źródło: obliczenia własne.
Jak przedstawia się wydajność pracy w przemyśle i rolnictwie Wielkopolski? Informuje o tym tablica 5. Omawiane województwo rekordzistą nie jest, ale notuje rezultaty wysokie.
- Wartość dodana brutto na 1 pracującego w rolnictwie i przemyśle, średnia krajowa = 100, 2021.
Źródło: obliczenia własne.
Kwintesencją życia gospodarczego są wynagrodzenia za pracę. Ich relatywny poziom w województwach obrazuje tablica 6. Wielkopolska jako całość nie jest liderem. Zestawienie to wskazuje, że różnice międzyregionalne są w Polsce dużo mniejsze niż często się uważa.
- Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto we wszystkich sektorach oraz w przemyśle i budownictwie, Polska = 100, 2021 r.
Źródło: obliczenia własne.
Wyposażenie w kapitał trwały poszczególnych województw nie jest jednolite, co dowodzi tablica 7. Pod tym względem Wielkopolska okazuje się silnym punktem na gospodarczej mapie kraju.
- Rozkład wartości brutto środków trwałych %, poziom w województwie, gdy Polska = 100, 2021.
Źródło: obliczenia własne.
Dwie kolejne tablice przedstawiają strukturę dochodów i wydatków gmin. Różnice między województwami okazują się niemałe pomimo istnienia w całej Polsce tych samych reguł działania samorządów różnych szczebli.
- Struktura dochodów gmin w województwach, %, 2021.
Uwaga: Obok wskazanych trzech rodzajów dochodów istnieją inne dochody, o relatywnie małym znaczeniu.
Źródło: obliczenia własne.
- Struktura wydatków gmin w województwach, %, 2021.
Źródło: obliczenia własne.
Ostatnie trzy zestawienia podsumują naszą prezentację. Tablica 10 ilustruje odległości między regionami z punktu widzenia wartości dodanej brutto per capita i dochodów do dyspozycji (po opodatkowaniu) na mieszkańca.
- Wartość dodana brutto na 1 pracującego i dochody do dyspozycji w sektorze gospodarstw domowych na 1 mieszkańca, Polska=100, 2019 i 2022.
Źródło: Rocznik Statystyczny Województw, GUS 2023.
Tablica 11 opisuje zjawiska w sferze produkcji jako całości, których następstwem są efekty dochodowe zapisane w tablicy poprzedniej. Ponownie stwierdzamy, że województwo wielkopolskie należy do czołówki kraju.
- Wartość dodana brutto na 1 pracującego i dochody pierwotne brutto na 1 mieszkańca, gdy Polska=100, 2021.
Źródło: obliczenia własne.
Szczególną okazją, by poznać prawdę o regionie, jest statystyka migracji. Jej obraz zawiera tablica 12. Gdzie notuje się salda dodatnie? Tylko w niektórych województwach, do których należy ziemia poznańska. Wielkopolska pracowników przyciąga.
- Saldo migracji wewnętrznych i zewnętrznych na pobyt stały według województw, liczby bezwzględne i na 1 tys. ludności, 2022.
Źródło: Rocznik Statystyczny Województw, GUS 2023.
Wielkopolskie przedstawia się także korzystnie, gdy chodzi o nakłady inwestycyjne. Dobrze mu to wróży na przyszłość.
- Nakłady inwestycyjne i wartość brutto środków trwałych, gdy Polska = 100, 2022.
Źródło: obliczenia własne.
O autorze:
prof. dr hab. Leszek Jasiński
Zajmuje się ekonomią międzynarodową, makroekonomią, finansami, analizą regionalną i podstawami ekonomii. Autor licznych publikacji poświęconych wyżej wymienionym zagadnieniom. Szczegółowymi tematami jego pracy były: uogólnienie zasady korzyści komparatywnych (zastąpienie oryginalnej teorii Dawida Ricardo z dwoma dostawcami i dwoma produktami sytuacją z dowolną liczbą dostawców i produktów), analiza i ocena stosunków gospodarczych Polski z zagranicą w XX wieku (w tym okres PRL), przekształcenia struktury sektorowej gospodarki, analiza rozwoju regionów, znaczenie techniki dla długookresowego rozwoju gospodarczego oraz współczesna myśl ekonomiczna.
Notka biograficzna powstała na podstawie „Bazy wiedzy” Politechniki Warszawskiej. Pełna treść biogramu znajduje się tutaj.
