Transformacja Wielkopolski Wschodniej. Parasol dla społeczeństwa – trampolina dla gospodarki

Już w najbliższych miesiącach, w drugim kwartale 2023 roku ruszy wsparcie finansowe w ramach unijnego Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) dedykowanego Wielkopolsce Wschodniej. Dotacje sięgające nawet 70% dofinansowania, które obejmą m.in.: przedsiębiorstwa, samorządy, instytucje otoczenia biznesu, uczelnie wyższe i szkolnictwo zawodowe, a także osoby odchodzące z sektora wydobywczo-energetycznego budować będą nową tożsamość Wielkopolski Wschodniej – opartej na nowoczesnych technologiach, czystym środowisku, edukacji i nowych miejscach pracy. Unijne wsparcie ma być przede wszystkim parasolem ochronnym dla Wielkopolan, którzy obawiają się o swoją przyszłość w związku z transformacją gospodarczą regionu.

Instytucją pośredniczącą, której powierzone zostanie wdrażanie FST na poziomie Wielkopolski Wschodniej (jako część uruchamianego Programu Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027), będzie Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie, która ma cenne doświadczenie w administrowaniu środkami unijnymi przeznaczonymi na wsparcie subregionu konińskiego.

5 powiatów, 43 gminy, 4439 km² powierzchni oraz 419 tys. mieszkańców liczy Wielkopolska Wschodnia – region, który obecnie stanął w obliczu wielkich zmian dotyczących transformacji energetycznej. Proces ten, który poza Wielkopolską Wschodnią obejmie również inne polskie regiony węglowe, jest odpowiedzią na założenia Europejskiego Zielonego Ładu i związanego z nim celu osiągnięcia neutralności klimatycznej państw Unii Europejskiej do 2050 roku. Wielkopolska Wschodnia podchodzi do jego realizacji bardzo ambitnie, zarówno dzięki wzorcowemu zaangażowaniu interesariuszy, ale przede wszystkim ze względu na szansę rozwoju gospodarki. W swoich kluczowych celach w subregionie zakłada się osiągnięcie neutralności klimatycznej już w 2040 r., (tj. 10 lat przed założeniami dla całej Unii Europejskiej), a także ograniczenie emisji CO₂ w sektorze elektroenergetycznym o ponad 90-95% do 2030 r., a w pozostałych sektorach o 80-90% do 2040 r.

Ponadto do roku 2030 r. w Wielkopolsce Wschodniej planuje się:

• zaprzestanie eksploatacji kopalni odkrywkowych węgla brunatnego oraz odejście od węgla brunatnego w sektorze elektroenergetycznym i ciepłowniczym;
• ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55%;
• zwiększenie udziału energii z OZE w całkowitym zużyciu energii do co najmniej 32%;
• zwiększenie efektywności energetycznej co najmniej o 32,5%.

Realizacja ambitnych celów polityki klimatycznej wiąże się z przejściem od gospodarki opartej na węglu do niskoemisyjnej i innowacyjnej, z nowym systemem energetycznym bazującym m.in.: na energii słońca, wiatru czy też wodoru. Jesteśmy obecnie świadkami stopniowego wygaszania kopalni i elektrowni zasilanej węglem przy jednoczesnym uruchamianiu projektów opartych na zielonej energii, co wiąże się z przeobrażeniami całej gospodarki subregionu.

Aby złagodzić skutki transformacji energetycznej wpływającej na społeczeństwo, zatrudnienie, gospodarkę oraz środowisko, uruchomione zostało wsparcie w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji na obszarze Wielkopolski Wschodniej (miasto Konin i powiaty: koniński, kolski, słupecki i turecki). Coraz częściej wybrzmiewające hasło sprawiedliwej transformacji subregionu przechodzi z fazy przygotowań do realizacji rzeczywistych działań. W ramach funduszu w okresie do 2029 roku wspierane będą m.in. takie przedsięwzięcia jak:

• aktywizacja zawodowa i zmiana kwalifikacji osób zagrożonych utratą pracy, w szczególności pracowników sektora wydobywczo-energetycznego;
• rozwój nowopowstających firm i inkubatorów przedsiębiorczości;
• inwestycje (w szczególności w sektorze MŚP) w nowe technologie, cyfryzację, produkcję nowoczesnych maszyn, zastosowania energooszczędnych technologii;
• projekty badawczo-rozwojowe, w tym w zakresie rozwoju infrastruktury B+R;
• rozwój elektronicznych usług publicznych;
• kształcenie zawodowe, podnoszenie i zmiana kompetencji dorosłych, rozwój przedsiębiorczości młodzieży, przeciwdziałanie wykluczeniu kobiet na rynku pracy poprzez poprawę dostępu do edukacji przedszkolnej oraz usług opieki nad dziećmi w wieku do lat 3;
• zeroemisyjny transport publiczny, infrastruktura do ładowania i tankowania pojazdów zeroemisyjnych, infrastruktura dla ruchu nieemisyjnego, w tym budowa tras rowerowych;
• rekultywacja i zagospodarowanie terenów poprzemysłowych poprzez nadanie im nowych funkcji społeczno-gospodarczych;
• odbudowa oraz zwiększanie zasobów wodnych obszarów zdegradowanych działalnością wydobywczą węgla kamiennego;
• termomodernizacja budynków publicznych i mieszkalnych;
• inwestycje w rozwój energetyki rozproszonej czy prosumenckiej.

Należy podkreślić, że ważne miejsce w procesie transformacji odegrają projekty o znaczeniu strategicznym. Są to przedsięwzięcia, które uzyskają wsparcie w trybie  pozakonkursowym ze względu na ich kluczową rolę w realizacji Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji Wielkopolski Wschodniej. Należą do nich m.in.: projekt dotyczący odbudowy zasobów wodnych w Wielkopolsce Wschodniej, projekt w zakresie podnoszenia i zmiany kwalifikacji pracowników Grupy Kapitałowej ZE  PAK i branż powiązanych czy też projekt dotyczący rozwoju zeroemisyjnego transportu publicznego w subregionie.

Środki na łagodzenie skutków transformacji energetycznej to również szansa dla regionu, sprawdzian, którego pomyślny wynik przyczynić się może do zbudowania nowej tożsamości Wielkopolski Wschodniej. Subregion koniński, postrzegany jako górniczy, niebawem może stać się zieloną doliną energii – obszarem, w którym czysta i odnawialna energia stanowią standard życia, a nowoczesna gospodarka oparta na inteligentnych specjalizacjach i nowych technologiach zapewnia wysoką jakość kształcenia, mieszkania, pracy i bytu. Zakres przedsięwzięć objętych unijnym wsparciem pokazuje, że docelowym odbiorcą jej rezultatów będzie człowiek – mieszkaniec Wielkopolski Wschodniej, który zyska czyste powietrze, nową pracę i kwalifikacje, funkcjonalną i przyjazną przestrzeń, a przez to spokojną i optymistyczną przyszłość.

O autorze:

Maciej Sytek
Pełnomocnik Zarządu Województwa Wielkopolskiego ds. Restrukturyzacji Wielkopolski Wschodniej
Prezes Zarządu Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie