Na jakie bariery napotyka sektor MŚP przy zamówieniach publicznych?

Zamówienia publiczne to dla firm z sektora MŚP rynek o bardzo dużym potencjale. Okazuje się jednak, że wielu przedsiębiorców natrafia na poważne przeszkody przy próbach realizacji zamówień publicznych. Sprawdźmy dziś, jakie są najpoważniejsze bariery  napotykane przez firmy z sektora MŚP w realizacji zamówień publicznych i jak można je pokonać.

Czym jest sektor MŚP?

Na wstępie przypomnijmy, czym jest sektor małych i średnich przedsiębiorstw i jakie konkretnie podmioty gospodarcze skupia. W największym skrócie sektor MŚP to firmy, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników, a ich roczny obrót nie przekracza 50 mln EUR (lub też całkowity bilans roczny jest mniejszy niż 43 miliony EUR). Sektor małych i średnich przedsiębiorstw dzieli się na:

• Mikroprzedsiębiorstwa – zatrudniające mniej niż 10 pracowników, o rocznym obrocie/całkowitym bilansie rocznym poniżej 2 mln EUR. Kategoria ta dotyczy również jednoosobowych działalności gospodarczych.
• Małe przedsiębiorstwa – zatrudniające mniej niż 50 pracowników, o rocznym obrocie/całkowitym bilansie rocznym poniżej 10 mln EUR.
• Średnie przedsiębiorstwa – zatrudniające mniej niż 250 pracowników, o rocznym obrocie poniżej 50 mln EUR lub całkowitym bilansie rocznym poniżej 43 mln EUR.

Struktura sektora MŚP jest więc dość zróżnicowana i obejmuje podmioty o bardzo różnym zasięgu i skali działania.

Największe bariery rozwoju MŚP na rynku zamówień publicznych

Pod koniec roku 2018 na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości przygotowany został raport z wyników badania Ocena gotowości polskich przedsiębiorstw do realizacji zadań publicznych. Spora jego część poświęcona została właśnie firmom z sektora MŚP. Autorzy raportu starali się zidentyfikować najczęstsze bariery, które napotykają firmy MŚP, mające w planach realizację zamówień publicznych. Sprawdźmy więc, jakie są obecnie największe bariery rozwoju MŚP na rynku zamówień publicznych.

Bariera finansowa – wadium w przetargu

Jednym z największych ograniczeń, z którym borykają się firmy z sektora MŚP, są zasoby finansowe. Dotyczy to przede wszystkim mikroprzedsiębiorstw i przejawia się w dwóch głównych aspektach. Po pierwsze kryteria wyboru oferty w zamówieniu publicznym stawiają często przed oferentem wymóg określonej kondycji finansowej. Firma startująca w przetargu musi udokumentować stan swoich finansów i spełnić określone w przetargu warunki. Zdarza się, że według przedsiębiorców wymagania te są niewspółmierne do wartości konkretnego zamówienia publicznego. Bariera zasobów finansowych dotyczy również wadium w przetargu. Wadium w zamówieniach publicznych to swego rodzaju gwarancja zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Wadium może być wnoszone w pieniądzu, na wskazany przez zamawiającego rachunek. W przypadku większych zamówień publicznych można spotkać również wadium w postaci gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej.

W wielu przypadkach bariera finansowa w realizacji zamówień publicznych może być pokonana poprzez uzyskanie preferencyjnego finansowania zewnętrznego. Dobrym przykładem takiego finansowania może być Pożyczka Regionalna udzielana przez WFR. Jest to niskooprocentowana pożyczka inwestycyjno-obrotowa, która może opiewać na kwotę nawet 20 mln zł. Jest to produkt finansowy stworzony właśnie z myślą o firmach z sektora MŚP, które chcą zwiększyć swoją obecność na rynku zamówień publicznych. Nieco więcej na temat tego produktu finansowego w kontekście rynku zamówień publicznych napisaliśmy na stronie Pożyczka regionalna – zamówienia publiczne w zasięgu MŚP.

Wymóg doświadczenia w zamówieniach publicznych

Kolejną poważną   przeszkodą jest stawiany w specyfikacji wielu przetargów wymóg doświadczenia w zamówieniach publicznych. Startująca w przetargu firma musi udowodnić, że ma na koncie zrealizowane prace o określonym zasięgu, na przykład przedstawiając referencje. Wiele przedsiębiorstw działających wcześniej na rynku komercyjnym nigdy nie miało potrzeby gromadzenia tego rodzaju referencji. Takie sformalizowane referencje są bowiem rzadko wymagane w procesie pozyskiwania klientów z sektora prywatnego. Przedsiębiorcy wskazują również, że w wielu przypadkach wymóg doświadczenia w zamówieniach publicznych jest niewspółmierny do jego przedmiotu. Często odpowiedzią na wymóg posiadania odpowiedniego doświadczenia rynkowego, jest udział w przetargu jako konsorcjum. Nieco więcej informacji na ten temat można znaleźć w artykule Udział MŚP w zamówieniach publicznych – co przedsiębiorca powinien wiedzieć i na co zwrócić uwagę.

Wiedza na temat prawa zamówień publicznych

W niektórych przypadkach do barier w realizacji zamówień publicznych możemy zaliczyć również niedostateczną wiedzę na temat sposobów funkcjonowania tego rynku. Ze wszystkich wymienionych przeszkód ta jest jednak najłatwiejsza do pokonania. Informacje na temat Prawa Zamówień Publicznych są łatwo dostępne i były już przedmiotem wielu opracowań. Wiedzę tą możemy pozyskać poprzez samokształcenie lub korzystając z darmowych szkoleń organizowanych przez niektóre jednostki administracyjne. Warto także pamiętać, że w związku z pandemią COVID-19 zmianie uległa część przepisów dotyczących funkcjonowania rynku zamówień publicznych. Możecie o nich przeczytać w artykule Udział MŚP w zamówieniach publicznych w dobie epidemii COVID-19.

Nadmierna biurokracja, opóźnienia w płatnościach i kary umowne w zamówieniach publicznych

Rynek zamówień publicznych podlega bardzo ścisłym przepisom. Z jednej strony mają one zapewnić obiektywny wybór najlepszej oferty, z drugiej jednak strony skutkują rozbudowaną biurokracją. W wielu przypadkach złożenie oferty wymaga od przedsiębiorcy przygotowania kilkudziesięciu stron dokumentacji, często w bardzo krótkim terminie. Do tego możemy dodać jeszcze takie czynniki jak nierówność stron, jednostronne umowy, brak możliwości ich negocjowania i niewspółmierne kary umowne w zamówieniach publicznych. To cała grupa trudności które wymagają raczej rozwiązań systemowych. Dużą pomocą dla przedsiębiorcy są pracownicy posiadający fachową wiedzę na temat PZP.

Mimo pewnych barier, sektor zamówień publicznych jest dla wielu podmiotów szansą na pozyskanie wartościowych zleceń. Dotyczy to szczególnie sytuacji, w których pozyskanie rzetelnego klienta komercyjnego staje się coraz trudniejsze.